Lạm bàn về từ Hiệp Hành
- In trang này
- Lượt xem: 4,299
- Ngày đăng: 21/11/2021 19:10:55
Để chuẩn bị cho Đại hội Thượng Hội đồng Giám mục vào tháng 10 năm 2023, văn phòng Tổng thư ký Thượng Hội đồng Giám mục đã ban hành cuốn cẩm nang “Hướng đến một Hội thánh hiệp hành: Hiệp thông, Tham gia và Sứ vụ”. Tài liệu này đã được Hội đồng Giám mục Việt Nam dịch và phổ biến bằng tiếng Việt. Đã có một số tranh luận liên quan đến vài từ khóa được sử dụng trong bản dịch. Trong phạm vi bài viết này tôi chỉ xin bàn đến từ “hiệp hành”.
Trước hết, chúng ta thấy rằng “hiệp hành” là một từ hoàn toàn mới, và vì nó mới nên nghe rất lạ. Bản thân tôi cũng lần đầu tiên nghe đến từ này. Ngôn ngữ là công cụ để biểu đạt ý nghĩa, vì vậy chúng ta cần phải tìm hiểu xem người ta muốn nói đến điều gì khi dùng từ “hiệp hành”. Từ “hiệp hành” được dịch từ từ “synodal” trong tiếng Anh, danh từ của nó “synodality” (“tính hiệp hành”). Tuy nhiên, tiếng Anh cũng chỉ là một trong nhiều ngôn ngữ, nó vẫn là công cụ để biểu đạt ý nghĩa. Một lần nữa, chúng ta sẽ phải tìm hiểu xem người ta muốn nói gì khi dùng chữ “synod”, “synodal” hay “synodality”. “Synod”, “synodal” hay “synodality” có nguồn gốc từ từ Hy Lạp “σύνοδος synodos” và từ La-tinh “synodus”. “Syn” có nghĩa là “cùng với nhau” và “hodos” là “con đường”. Như vậy, từ “hiệp hành” được dùng để diễn đạt ý nghĩa “cùng đi với nhau”. “Cùng đi với nhau” chính là đặc tính thuộc căn tính của Giáo hội. Mục đích của Đại hội Thượng Hội đồng Giám mục sắp tới cũng chính là để cổ võ việc thể hiện căn tính này một cách rõ nét hơn trong toàn Giáo hội.
Điều thú vị là tuy hầu như mọi người đều đồng ý với nhau về ý nghĩa “cùng đi với nhau” nhưng lại không thống nhất về từ ngữ dùng để diễn đạt hàm ý này. Theo tôi được biết thì tính tới thời điểm hiện tại chữ “synodal” có các cách dịch là “hiệp hành”, “đồng hành”, “đồng nghị”, “đồng đoàn”. Các từ “đồng hành”, “đồng nghị”, “đồng đoàn” được các dịch giả thâm niên sử dụng. Chắc chắn họ có lý do để dịch như thế. Ở đây tôi chỉ nêu quan điểm cá nhân vì sao tôi không đồng tình với họ. Trước hết, từ “đồng hành” rất gần với nghĩa “cùng đi với nhau”. Rất tiếc “đồng hành” là một động từ, không phải tính từ mà ta muốn tìm để chỉ về Giáo hội. Hơn nữa, nói “Giáo hội đồng hành” sẽ dễ gây hiểu lầm Giáo hội là một thực thể tách biệt với đối tượng mà Giáo hội “đồng hành”. Đúng ra Giáo hội được cấu thành bởi những người đồng hành trong đức tin. Hai từ “đồng nghị” (cùng nhau bàn bạc) và “đồng đoàn” (cùng nhau tụ họp) có nghĩa gần giống nhau, diễn tả sự hiệp nhất trong Giáo hội. Tuy nhiên, theo lời một dịch giả, hai từ này đúng mà chưa thỏa đáng, vì chúng chỉ nói lên yếu tố “với nhau” thôi chứ làm nổi bật được việc “cùng đi”.
Trở lại với từ “hiệp hành”, như tôi đã nói ngay từ ban đầu, đây là một từ được chế ra để diễn tả tính chất “cùng đi với nhau” của Giáo hội. Khi chế ra một từ thì phải đảm bảo có người hiểu nó; và để từ đó được sử dụng rộng rãi thì phải có nhiều người hiểu nó. Có một cha Dòng Tên người Tây Ban Nha khá giỏi tiếng Việt. Cách sử dụng tiếng Việt của ngài có đặc điểm là khá nhiều từ được ngài tự chế ra. Những từ này đọc lên nghe lạ tai nhưng người ta hiểu ý ngài muốn nói. Tôi xin đưa ra thêm một ví dụ khác về việc chế từ. Vợ chồng đứa cháu tôi là người Việt ở Mỹ. Họ có hai con nhỏ và cố gắng dạy chúng sử dụng tiếng Việt khi ở nhà. Có lần người mẹ dạy đứa lớn không được làm điều này điều kia, vì như vậy là hư. Thế là một hôm đứa lớn tới mách mẹ là em nó còn “hư-er” nó nữa. Người mẹ hiểu ngay đứa bé muốn nói gì, vì “hư-er” là kiểu sử dụng tiếng Việt nhưng lại áp dụng cấu trúc so sánh hơn trong tiếng Anh. Tất nhiên các “từ chế” của vị linh mục hay của đứa bé kia sẽ không tồn tại lâu nếu không được người ta sử dụng phổ biến. Từ “hiệp hành” cũng theo nguyên tắc đó.
Có dịch giả tranh luận rằng từ “hiệp hành” là sai quy tắc ghép từ, vì từ “hiệp” luôn phải có một danh từ đi phía sau như hiệp nhất, hiệp lực, hiệp lòng, hiệp ý, hiệp định, hiệp hội, hiệp ước… còn ở đây “hành” lại là động từ. Điều này làm tôi nhớ lại tình huống một người khá am hiểu về tiếng Việt đâm đơn kiện công ty bảo hiểm về vụ việc liên quan đến từ “bị liệt” được ghi trong hợp đồng bảo hiểm. Theo người ấy thì từ “liệt” luôn là động từ, không thể là tính từ được. Do đó, hợp đồng quy định việc bồi thường trong trường hợp “bị liệt” là sai về mặt ngôn ngữ, phải ghi là “bị bại liệt” mới đúng. Tôi không nhớ rõ chi tiết vụ việc và kết quả kiện cáo như thế nào, nhưng rõ ràng là rất khó thể thuyết phục người ta rằng ghi “bị liệt” là sai quy tắc ngôn ngữ. Cũng vậy, theo thiển ý của tôi thì “hiệp hành” (hay bất cứ các “từ chế” nào khác) không cần phải tuân theo những quy tắc ghép từ nào (nếu có). Điều quan trọng là chúng ta hiểu được rằng người ta dùng từ “hiệp hành” (“hiệp” – hiệp nhất, kết hiệp; “hành” – đi) để diễn tả tính chất “cùng đi với nhau” của Giáo hội.
Câu hỏi đặt ra là vì sao lại buộc người ta phải làm quen với một từ lạ hoắc như “hiệp hành”. Lý do là bởi vì chưa có từ nào khác diễn tả thỏa đáng ý nghĩa mà chúng ta muốn truyền đạt. Dẫu sao thì “hiệp hành” là một từ đã được sử dụng trong văn bản chính thức của Giáo hội. Vấn đề quan trọng nhất lúc này là giúp nhiều người hiểu được ý nghĩa của từ này. Trong khi chúng ta tìm ra một từ nào khác chính xác hơn để thay thế thì từ “hiệp hành” vẫn có chỗ đứng của nó. Ước mong các dịch giả hay các chuyên gia ngôn ngữ Công giáo khi tranh luận về từ ngữ thì vẫn luôn giữ được tinh thần “hiệp hành” (hay gì gì đó tương tự). Có thể chúng ta sẽ mãi không “thống nhất” về ngôn ngữ nhưng điều quan trọng là chúng ta sống “hiệp nhất”. Hiệp nhất trong đa dạng cũng chính là đặc nét của Giáo hội.
Giuse Lê Đắc Thắng, SJ(dongten.net)
Bài cùng chuyên mục:
Cử hành Thánh Thể: Bài 28 - Chọn lựa Kinh nguyện Thánh Thể (23/04/2024 05:27:41 - Xem: 279)
Ủy ban Phụng tự trân trọng giới thiệu loạt bài về cử hành Thánh Thể do linh mục Giuse Phạm Đình Ái, SSS tổng hợp và biên soạn.
Các bài hát gợi ý Chúa nhật 5 Phục sinh năm B - 2024 (21/04/2024 15:55:33 - Xem: 308)
Kính thưa quý cha và bạn đọc, nhằm giúp các ca đoàn hát đúng với Phụng vụ của các ngày lễ, Ban Thánh nhạc giáo phận xin gửi đến bạn đọc các bài hát gợi ý
Làm phép và Thánh lễ Tạ ơn Khánh thành Trung tâm Mục vụ giáo phận Vĩnh Long (19/04/2024 06:00:19 - Xem: 523)
Thánh lễ Tạ ơn Khánh thành Trung tâm Mục vụ giáo phận Vĩnh Long được Đức cha Phero Huỳnh Văn Hai cử hành lúc 9g00 ngày 18/4/2024
Hội đồng Giám mục Việt Nam (19/04/2024 00:37:02 - Xem: 474)
Hội đồng Giám mục Việt Nam ban hành quy định về thủ tục hôn phối áp dụng cho toàn Giáo Hội tại Việt Nam:
Hội đồng Giám mục Việt Nam: Biên bản Hội nghị thường niên kỳ I năm 2024 (19/04/2024 00:34:21 - Xem: 326)
Tham gia Hội nghị có Đức Hồng Y Phêrô Nguyễn Văn Nhơn và 29 Giám mục đang phục vụ tại 27 giáo phận tại Việt Nam.
Hội nghị Thường niên Hội Đồng Giám mục Kỳ I/2024: Ngày 3 (17/04/2024 23:42:18 - Xem: 456)
Ba phiên họp trong ngày, Hội nghị đã biểu quyết phê chuẩn Quy định về thủ tục hôn phối chung cho 27 giáo phận
Hội nghị Thường niên Hội Đồng Giám mục Kỳ I/2024: Ngày 2 (17/04/2024 10:53:43 - Xem: 440)
Trong bốn phiên họp hôm nay, Hội nghị đã thảo luận về thủ tục hôn phối để biểu quyết một số quy định chung cho 27 giáo phận; góp ý đề án thành lập Trung tâm hành hương kính Các Thánh Tử đạo tại Việt Nam
Hội nghị Thường niên Hội Đồng Giám mục Kỳ I/2024: Ngày I (16/04/2024 13:27:46 - Xem: 589)
Quý Đức cha cũng tiếp tục trao đổi thêm về Tông thư “Vos estis lux mundi”; thảo luận về Tuyên ngôn Fiducia supplicans được ban hành ngày 18/12/2023
Hội đồng Giám mục Việt Nam: Khai mạc Hội nghị thường niên kỳ I/2024 (15/04/2024 14:31:45 - Xem: 670)
Chiều 14 tháng 4, Đức Hồng y Phêrô Nguyễn Văn Nhơn cùng với 29 Đức cha của 27 giáo phận và Ban Thư ký HĐGM đã quy tụ tại Trung tâm Mục vụ giáo phận Vĩnh Long để tham dự Hội nghị thường niên
Ngày cuối chuyến viếng thăm của Đức Tổng Giám mục Paul Richar Galagher tại Việt Nam (15/04/2024 05:35:24 - Xem: 430)
Bộ trưởng Ngoại giao Tòa Thánh đã tiếp kiến Hội Đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN) tại phòng họp lầu 2 của tòa nhà Văn phòng HĐGMVN.
-
Gia vị cho bài giảng lễ CN 5 Phục sinh năm B - 2024
Trong Tin Mừng hôm nay, chúng ta nghe Chúa Giêsu nói về sự “kết nối” này qua hình ảnh cây nho và cành nho. Cành nho chỉ sinh hoa trái nếu...
-
Phát điên hay nên thánh
Cuối cùng chúng ta đều là người già. Chúng ta chỉ được lựa chọn xem mình sẽ trở thành người già nào – điên cuồng, cay đắng hay thánh thiện.
-
Thế nào là “người cha tốt” của con cái?
“Người cha là sự hiện diện yên tâm, ấm áp và quan tâm đến cả mẹ lẫn con.” Jacques Salomé. “Người cha là người có thẩm quyền ở phía sân...
-
Kinh nghiệm về Thiên Chúa và ước muốn(bài 2)
Hi vọng bài suy tư này giúp chúng ta hiểu rõ những ước muốn của chính mình, để từ đó, khám phá ra sự hiện diện của Thiên Chúa
-
Suy nghĩ và cầu nguyện Chúa nhật 5 Phục sinh năm B - 2024
Để ở lại và hưởng nguồn sống của Ðấng Phục Sinh, ta phải thông phần với thập giá của Chúa. Chính Ngài là “Con yêu dấu” của Chúa Cha cũng...
-
Suy tư về việc Tân Phúc Âm Hóa Gia đình
Nhiều gia đình quên lãng việc giáo dục con cái, dường như trao hết trách nhiệm giáo dục cho nhà trường. Không ít gia đình Công giáo đề...
-
Ba thứ nên có trong mọi gia đình Công giáo – Gia đình bạn có được mấy thứ?
Dù có nhiều khác biệt, hầu hết các ngôi nhà Công giáo đều có ít nhất ba điểm chung sau mà không thể tìm thấy ở những ngôi nhà khác.
-
4 sai lầm cần tránh khi nghĩ về cầu nguyện
Là Kitô hữu, việc cầu nguyện không xa lạ gì với chúng ta, nhưng liệu chúng ta có hiểu rõ về bản chất của cầu nguyện và chính xác cầu nguyện...
-
Suy Tư Tin Mừng CN4PS: Cách Mục Tử Giêsu chăm sóc con người
Chúa Giêsu biết rất rõ chúng ta. Câu này nghe có vẻ lạ tai, nhưng phản ánh đúng tính chất siêu phàm của Thiên Chúa.
-
Tham gia là một ơn gọi?
Giáo hội tin rằng: sự hiệp thông hướng về truyền giáo và chính sự hiệp thông là truyền giáo[6]! Chẳng phải đây là hoa trái của ơn gọi tham...
-
Phần thưởng trên Thiên Đường
“Người ta chăm chỉ làm việc để được phần thưởng đời này dù chỉ kéo dài có vài năm hơn là vì phần thưởng vĩnh viễn ở thiên đường”
- Sống mùa Chay Ki Tô Giáo
- Câu chuyện chiều thứ bảy: Lo Tết
- Lá thư Giáng Sinh của Chúa Giêsu...
- Sức mạnh của sự khích lệ